İbn Atâullah El-iskenderî

Cenabı Hak insanın ilahi müşahede hususunda sabra razı olmaya güç yetiremeyeceğini bildiğinden dolayı ilahi tecelli eserlerini şahid gösterdiği hikmeti:

Allahu Teala cemalini görmemeye senin sabredemeyeceğini bildiği için, sana Zat’ının nurunun görünme mekanı olan mahlukat ve eşyayı gösterdi.

Nazmen tercümesi

Huda çün gayr-ı sabir olduğun bildi senin ey dil
Edip işhad asarıyla oldu tesliyet bahşa

*izah*

Sevgiliyi görmemeye aşığının sabredemeyeceği gibi, evliyaullahın da ilahi didarı müşahedenin gecikmesine tahammül edemeyecekleri aşikardır. Noksanlık ve zeval, zehab ve fena ile vasıflanan bu dünyada perdesiz hakiki müşahedenin vukuu da imkansızlık derecesinde olduğu için, irfan sahiplerine teselli olmak üzere kudretinin eserleri ve ehadiyet vechinin perdeleri olan bu ekvanı (mevcudatı) onlara gösterdi. Ta ki bu mukaddes zümre onda basiret gözüyle Hakkın nurunu görmüş olsunlar, ve maddi gözle Didar’ı müşahede edemediklerinden hasıl olan aşk ve iştiyak sebebiyle hususi yakınlığa, ve hususi yakınlık sebebiyle daimi huzur ve müşahedeye erişsinler. Zira; eserin varlığı müessirin varlığına, ve eserin görülmesi müessirin de görüleceğine delil olduğundan, ilahi ilimdeki mevcudatın süretlerini zuhurunun aynalarından ortaya çıkararak basiret erbabına göstermesi de bir yüce nimet ve ilahi inayettir.

Çeşm-i ibretbin ile bak ol bütün tasvirine
Nakşını seyret tasavvur eyleyip nakkaşını

İbn Atâullah El-iskenderî